Twee november 2010 was voor mij een avond waarin werelden samen kwamen. Als student Archeologie en Antropologie van Midden Amerika schreef ik mijn scriptie over de rol van voorouders in het hedendaagse Mexicaanse volkskatholicisme. En voor mijn daaropvolgende studie Vergelijkende Religiewetenschappen was mijn onderwerp de opkomst van op Allerzielen geïnspireerde kunstprojecten zoals Allerzielen Alom. En nu, op deze avond organiseerde het Illuseum een samenkomst van mijn twee fascinaties in een daarvoor prachtig geschikte locatie: de voormalige Chassékerk in het Amsterdamse Bos en Lommer.
Reeds op het plein voor de kerk kwam ik in de sfeer: de vuurkorven en het bedrukte wasgoed kende ik van mijn vele bezoeken aan Allerzielen Alom vieringen door het hele land, de Día de los Muertos slingers en de Catrina deden me terugdenken aan mijn bezoeken aan Mexico. Eenmaal binnen was dat niet anders, alleen hier werd de spectaculaire architectuur nog aan de optelsom toegevoegd. Er heerste een bijzonder serene sfeer waarin mensen bezig waren met het herdenken van hun doden. Sommigen struinden zoekende met een kaarsje door het kunstproject genaamd Het Hiernamaals (waarvan een theologe mij er laatst op wees hoe mooi het samen viel met Johannes 14:2: ‘In het huis van mijn Vader zijn veel kamers’), anderen legden iets op het veelkleurige altaar tussen de Mariabeelden en de nep skeletten net als in Mexico deze dagen gebruikelijk is. Aangezien ik het weekend er voor als vrijwilliger bij een vergelijkbaar altaar in het Leidse Museum Volkenkunde uitleg had staan geven wist ik dat de schedels en skeletten op veel nuchtere Nederlanders in eerste instantie wat vreemd over konden komen maar hier leek daar niet echt sprake van. Helemaal niet nadat Frans Fontaine van het Tropenmuseum in zijn korte lezing tekst en uitleg gaf en daarbij liet blijken hoe dicht het Mexicaanse volkskatholicisme en vroegere Europese gebruiken eigenlijk bij elkaar lagen. Dit illustreerde ook maar weer eens dat alle religies mengvormen zijn. In Mexico smolt het katholicisme samen met inheemse tradities net als het in Europa ooit gedaan had met de lokale gebruiken. Naar iets soortgelijks werd ook verwezen in het inmiddels geruchtmakende beeld Hieros Gamos, dat aan het hoofd van het Mexicaanse altaar te vinden was. De hier uitgebeelde samenkomst van zon en maan is zelf terug te vinden in het plafond van deze monumentale kerk! Eén van de kunstenaars van het Allerzielen Alom project maakte op vergelijkbare manier gebruik van de symboliek die in dit indrukwekkende gebouw terug te vinden is. Nadat bezoekers hun schoenen hadden uitgetrokken werden zij gewezen op de negen koren in de hiërarchie van engelen zoals deze in de achterwand van de kerk weergegeven zijn. Vervolgens betrad men één voor één het voormalige biechthokje waar men de kans kreeg een engel te tekenen die vervolgens werd benoemd als één van de vier aartsengelen. Dit leidde dan tot een gesprek waarin op bijzondere wijze een verband werd gelegd tussen deze engel en het eigen gemis.
Napratend met Edoardo Ramos de Anaya, die in zijn volledige Azteekse kostuum een traditionele rituele reiniging van het altaar evenals enkele bezoekers had voltrokken, kwamen we tot de conclusie dat het een speciale avond was geweest. Het is jammer dat nu de waardigheid van de avond in twijfel word getrokken terwijl het juist een avond was die op fraaie wijze werelden samen bracht in een avond van herdenking. Het verbaasde me dan ook niet echt dat ik één van drie in djellaba en taqiyah geklede bezoekers uit de wijk, een wijds gebaar makende, hoorde zeggen: God is overal.
William Arfman
tattooed Jesus by Henk Schiffmacher on Dia de los Muertes, Chassekerk Amsterdam
laquintaessentia 